یهوه

یَهْوه یا یِهُوه (به عبری: יהוה) خدای ملی پادشاهی اسرائیل و بعد از سقوط آن، خدای ملی پادشاهی‌های شمالی اسرائیل و یهودا بود.^[۱] ریشه‌های این خدا حداقل به اوایل عصر آهن و اواخر عصر برنز می‌رسد.^[۲] یهوه در قدیمی‌ترین بخش‌های تَنَخ—مجموعهٔ متون مقدس یهودیان—خدای جنگ و طوفان است^[۳] که سپاه آسمانی را در جنگ با دشمنان اسرائیل فرماندهی می‌کند

 در آن زمان بنی‌اسرائیل یهوه را در کنار خدایان و ایزدبانوان کنعانی دیگر، از جمله ال، اشیره و بعل پرستش می‌کردند^[۵] اما در قرون نهم تا ششم قبل از میلاد، ال و یهوه با هم ترکیب شدند و القاب ال، مثل ال شدای، تنها به یهوه گفته شد^[۶] و خدایان دیگر مانند بعل و اشیره در دین پرستش یهوه ادغام شدند.^[۷]

از قرن ۹ تا قرن ۶ قبل از میلاد، یهوه‌پرستی خود را از ریشه‌های کنعانی‌اش جدا کرد و یهوه به خدای اصلی پادشاهی اسرائیل و بعد از آن به خدای اصلی پادشاهی‌های شمالی اسرائیل و یهودا تبدیل شد

در آن دوران دربار سلطنتی و معبد اورشلیم یهوه را به عنوان خدای تمام هستی تبلیغ می‌کردند و تمام صفات مثبت خدایان دیگر را به او نسبت می‌دادند.^[۹][۱۰] تا زمان پایان اسارت یهودیان در بابل، آنان موجودیت خدایان خارجی را انکار کرده بودند و یهوه خالق و تنها خدای واقعی جهان محسوب می‌شد.^[۱۰]

در دوره معبد دوم (۵۱۶ قبل از میلاد–۷۰ میلادی)، نام بردن از یهوه در فضای عمومی به تابو تبدیل شد^[۱۱] و یهودیان او را با لغاتی چون «آدونای» (אֲדֹנָי‬، خداوند) یاد می‌کردند. تا زمان نابودی معبد در سال ۷۰ میلادی، تلفظ اصلی یهوه فراموش شده بود.

اغلب تحت عناوینی چون آیائو، آدونای، صبایوت و الوای، یاد شده‌است

تقریباً هیچ اتفاق نظری در مورد معنی و ریشهٔ نام یهوه وجود ندارد؛^[۱۵] این لغت خارج از متون اسرائیلی یافت نشده و به نظر نمی‌رسد بتوان وجه تسمیهٔ قابل‌قبولی برای آن ارائه داد. او در سِفْر خروج در تورات خود را به موسی «اهیه اشر اهیه» (هستم آنکه هستم) معرفی می‌کند اما به نظر می‌رسد این عبارت متأخر است و زمانی‌که معنای واقعی یهوه فراموش شده بوده، به وجود آمده‌است.^[۱۶][۱۷] یکی از نظریاتی که پژوهشگران ارائه کرده‌اند، این است که یهوه مخفف عبارت فنیقی ˀel ḏū yahwī ṣabaˀôt به معنای «ال، او که ارتش‌ها را به وجود می‌آورد» است؛ این عبارت به سپاه آسمانی که در زمان همراهی ال با سپاهیان زمینی اسرائیل، در کنار اوست، اشاره دارد.^[۱۸][۱۵] این نظریه دارای چند نقطه‌ضعف است؛ از جمله اینکه ماهیت این دو خدا متفاوت است و نیز اینکه ˀel ḏū yahwī ṣabaˀôt در تنخ یا بیرون از آن یافت نشده‌است.^[۱۹]